1.Επειδή μερικές φορές η σύνδεση αυτού που ονομάζουμε καινοτομία με τις εξαγωγές δεν είναι ξεκάθαρη. Ας ξεκινήσουμε με το κατά τη γνώμη μου βασικό ερώτημα. Πώς μπορούν η έρευνα, η καινοτομία, οι startups να μεταφραστούν σε περισσότερες εξαγωγές;

Η καινοτομία είναι ο βασικός μοχλός για να περάσουμε από μια οικονομία χαμηλής προστιθέμενης αξίας σε μια εξωστρεφή, ανταγωνιστική και βιώσιμη οικονομία. Η έρευνα και οι startups δεν είναι μόνο εργαλεία επιστημονικής προόδου, αλλά και μηχανισμοί δημιουργίας νέων προϊόντων, υπηρεσιών και αγορών.

Ως κυβερνηση έχουμε ευθύνη να διασφαλίσουμε ότι η γνώση που παράγεται στα πανεπιστήμιά και στα ερευνητικά κέντρα της χώρας μας δεν μένει σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά γίνεται επιχειρηματική αξία. Μέσα από δράσεις όπως:

• Η ενίσχυση των γραφείων μεταφοράς τεχνολογίας στα ΑΕΙ και στα ΕΚ,

• Η χρηματοδότηση spin-off εταιρειών,

• Η στήριξη των startups για να προσεγγίσουν διεθνείς αγορές μέσω ΕΣΠΑ και Εθνικού Ταμείου Ανάκαμψης,

δημιουργείται το οικοσύστημα που θα μετατρέψει την καινοτομία σε ελληνικές εξαγωγές υψηλής προστιθέμενης αξίας.

Καινοτομία = Συνέργειες + Εξαγωγές

Η καινοτομία δεν είναι ποτέ ατομική υπόθεση. Για να έχει πραγματικό αποτύπωμα στην οικονομία, χρειάζεται συνεργασία μεταξύ ερευνητών, επιχειρήσεων, startups πανεπιστημίων, επενδυτών και κράτους, αλλά και ξεκάθαρη στρατηγική εξωστρέφειας. Στην πραγματικότητα, η καινοτομία αποτελεί τον μοχλό μετάβασης από μια οικονομία χαμηλής προστιθέμενης αξίας σε μια εξωστρεφή, ανταγωνιστική και βιώσιμη οικονομία.

Καινοτομία και Εξαγωγές: Από τη Γνώση στην Παγκόσμια Αγορά

Όμως, για να μεταφραστεί η έρευνα και η startup δραστηριότητα σε εξαγωγές υψηλής προστιθέμενης αξίας, απαιτούνται τρεις κρίσιμες προϋποθέσεις:

1. Ανάπτυξη καινοτομίας με εξαγώγιμο περιεχόμενο

Στόχευση σε διεθνώς αναγνωρισμένα προβλήματα (π.χ. ενέργεια, αγροδιατροφή, υγεία).

Επικέντρωση σε λύσεις με διεθνή ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Ενίσχυση της σύνδεσης ερευνητών με πραγματικές ανάγκες της αγοράς.

2. Δημιουργία γεφυρών με την αγορά και τις διεθνείς αγορές

Λειτουργία συνεκτικών οικοσυστημάτων καινοτομίας με κοινή στρατηγική και στόχους εξωστρέφειας.

Ενίσχυση γραφείων μεταφοράς τεχνολογίας (TTOs), incubators, accelerators και δομών soft landing για startups με διεθνή προσανατολισμό.

Δημιουργία και χρηματοδότηση δομών “soft landing” για ελληνικές startups στο εξωτερικό.

Καλλιέργεια κουλτούρας συνέργειας αντί για κατακερματισμό.

3. Εθνική στρατηγική διεθνοποίησης της καινοτομίας

Κατάρτιση Εθνικής Στρατηγικής Καινοτομίας – Διαμόρφωση στρατηγικής με συγκεκριμένους στόχους και χρονοδιαγράμματα για την ενίσχυση της καινοτομίας και των επενδύσεων

Δημιουργία εθνικού branding τύπου “Innovated in Greece”, με εστίαση σε ποιότητα και τεχνογνωσία.

Χρηματοδότηση Πρώιμου Σταδίου & Χρηματοδοτικά εργαλεία διεθνοποίησης για startups: Η πρόσβαση σε χρηματοδότηση πρώιμου σταδίου παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τις ελληνικές startups. Σύμφωνα με την έκθεση Atomico (State of European Tech 2023): Η Ελλάδα κατατάσσεται προτελευταία στην Ευρώπη στον αριθμό χρηματοδοτούμενων startups ανά εκατομμύριο κατοίκων, ξεπερνώντας μόνο την Ουκρανία, η οποία βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση. Συγκριτικά: Εσθονία: Περισσότερες από 400 χρηματοδοτούμενες startups ανά εκατομμύριο κατοίκων. Ελλάδα: Πολύ χαμηλός αριθμός, παρά τα υψηλά ποσοστά επιτυχίας των ελληνικών startups σε διεθνείς αγορές.

Προτεραιοποίηση τομέων όπου η Ελλάδα μπορεί να αποκτήσει ηγετική θέση διεθνώς (π.χ. αγροτεχνολογία, υγεία, ναυτιλία).

• Στρατηγική στήριξης καινοτόμων εξαγώγιμων τομέων

Ανάδειξη επιτυχημένων παραδειγμάτων εξαγώγιμων καινοτομιών για ενίσχυση του αφηγήματος.

 Συμπέρασμα: Από την Καινοτομία στην Παγκόσμια Αγορά

Δεν είναι κάθε καινοτόμος ιδέα έτοιμη για τις διεθνείς αγορές· χρειάζεται στόχευση, υποδομές, και εθνική στρατηγική εξωστρέφειας. δηλαδή σε εξαγωγές υψηλής προστιθέμενης αξίας.

Το στοίχημα για τη χώρα είναι να μετατρέψει τη γνώση και την έρευνα σε απτά αποτελέσματα στην παγκόσμια αγορά – μετατρέποντας το ελληνικό ερευνητικό και νεοφυές δυναμικό σε εξαγώγιμη αξία για την παγκόσμια οικονομία.

Χρειαζόμαστε – Ένα συνεργατικό κράτος που λειτουργεί ως ενορχηστρωτής όλων των δυνάμεων είναι απαραίτητο για την επίτευξη αυτού του στόχου.

2. Πολλές νεοφυείς και καινοτόμες επιχειρήσεις είναι εξωστρεφείς, γιατί απευθύνονται κατά βάση σε ένα παγκόσμιο κοινό. Ποια πιστεύετε ότι είναι τα βασικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν όταν ξεκινούν από μια μικρή χώρα, όπως η Ελλάδα, να απευθύνονται σε διεθνείς αγορές; Και πώς μπορούμε να τα ξεπεράσουμε;

Οι ελληνικές startups έχουν καταφέρει εξαιρετικά πράγματα παρά το γεγονός ότι ξεκινούν από μια μικρή χώρα. Τα βασικά εμπόδια είναι γνωστά: περιορισμένη πρόσβαση σε κεφάλαια, έλλειψη διεθνούς εμπειρίας, αλλά και διοικητικές αγκυλώσεις και γραφειοκρατία.

Για να ξεπεραστούν αυτά τα εμπόδια απαιτείται ένα σύγχρονο, ευέλικτο και υποστηρικτικό κράτος. Συγκεκριμένα:

• απαιτούνται μηχανισμοί διπλωματίας καινοτομίας μέσω των ελληνικών πρεσβειών και γραφείων Γραφεία Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (ΟΕΥ) για την υποστήριξη των καινοτόμων ελληνικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό.

• Ενίσχυση των προγραμμάτων soft-landing (Τα προγράμματα soft-landing είναι οργανωμένες δράσεις που βοηθούν startups και καινοτόμες επιχειρήσεις να εισέλθουν ομαλά σε μια ξένη αγορά, παρέχοντας υποστήριξη, υποδομές, δικτύωση και καθοδήγηση. Λειτουργούν σαν ένα «μαξιλάρι» μετάβασης για την πρώτη περίοδο λειτουργίας σε μια νέα χώρα) σε στρατηγικές αγορές όπως η Βόρεια Αμερική, η Μέση Ανατολή και η Νοτιοανατολική Ασία.

• δημιουργία θεσμικών πλαισίων που ευνοούν την καινοτομία, μείωση της γραφειοκρατίας για startups και θεσμοθέτηση κινήτρων για επαναπατρισμό Ελλήνων επιστημόνων και επενδυτών.

Στόχος πρέπει να είναι η μετατροπή της ελληνικής καινοτομίας σε παγκόσμιο brand.

3. Έχουμε νέες τεχνολογίες όπως το AI ή διαστημική τεχνολογία που αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στο διεθνές σκηνικό. Θα μπορούσε η χώρα μας να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που ανοίγονται;

Απολύτως. Η Ελλάδα δεν πρέπει να είναι θεατής στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση – πρέπει να είναι συμμέτοχη και πρωτοπόρος σε επιλεγμένους στρατηγικούς τομείς.

Στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης, ήδη προχωράμε με την υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για το AI, με στόχο την αξιοποίηση των δεδομένων του Δημοσίου, την ενίσχυση της ερευνητικής δραστηριότητας και τη στήριξη επιχειρηματικών εφαρμογών σε κρίσιμους τομείς όπως η υγεία, οι μεταφορές και ο τουρισμός.

Αντίστοιχα, στη διαστημική τεχνολογία, μέσω του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού (ΕΛΔΟ) και της συνεργασίας μας με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA), η Ελλάδα συμμετέχει σε διεθνή προγράμματα και δημιουργεί βάση για την ανάπτυξη καινοτόμων εφαρμογών στον γεωεντοπισμό, στην παρακολούθηση φυσικών φαινομένων και στην αγροτεχνολογία.

Η πολιτική της κυβέρνησης είναι σαφής: Επένδυση στο μέλλον, ενδυνάμωση του ανθρώπινου κεφαλαίου, δημιουργία συνθηκών για ανταγωνιστικότητα με τεχνολογίες αιχμής.

4. Τι ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα ως καταλύτες της ανάπτυξης και των εξαγωγών; Υπάρχουν ήδη καλά παραδείγματα σύνδεσης έρευνα και καινοτομίας με την αγορά που μπορούμε να ακολουθήσουμε;

Τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα είναι στρατηγικοί πυλώνες του εθνικού μας αναπτυξιακού σχεδιασμού. Ο ρόλος τους δεν περιορίζεται στην εκπαίδευση και στην έρευνα, αλλά επεκτείνεται στη δημιουργία νέων ευκαιριών για τη χώρα.

Δεν πρέπει να λησμονούμε άλλωστε ότι η κυβέρνηση ήδη προχώρησε:

• Στη θεσμοθέτηση των spin-off με σύγχρονους όρους και διαδικασίες,

• Στη χρηματοδότηση γραφείων μεταφοράς τεχνολογίας (TTOs) με στόχο την αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων,

• Στην προώθηση συνεργασιών ΑΕΙ – ιδιωτικού τομέα μέσα από το πρόγραμμα “Συνεργατικοί Σχηματισμοί Καινοτομίας (Clusters)”.

Υπάρχουν ήδη λαμπρά παραδείγματα:

• Το ΕΚΕΤΑ με διεθνείς ερευνητικές διακρίσεις και συνεργασίες με βιομηχανία.

• Το “Lefkippos” στο Δημόκριτο, που φιλοξενεί δεκάδες καινοτόμες startups. (Το τεχνολογικό πάρκο Λεύκιππος αποτελεί μονάδα του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος και έχει ως κύριο σκοπό την υποστήριξη της ανάπτυξης καινοτόμων επιχειρήσεων και την αξιοποίηση προϊόντων έρευνας και τεχνογνωσίας που δημιουργούνται από την ερευνητική δραστηριότητα του Κέντρου και των ερευνητών που υπηρετούν σε αυτό, αλλά και κάθε άλλου ερευνητικού ή ακαδημαϊκού ιδρύματος, καθώς και ιδιωτικών φορέων. Για την επίτευξη του σκοπού του, το ΤΕΠΑ Λεύκιππος παρέχει τις υπηρεσίες του σε νεοφυείς επιχειρήσεις και spin-offs, αλλά και γενικά σε κάθε ενδιαφερόμενη εταιρία που στοχεύει στην ανάπτυξη καινοτομικής δραστηριότητας και στην αξιοποίηση προϊόντων έρευνας και τεχνολογίας.)

• Πανεπιστημιακά ιδρύματα που διακρίνονται στη ρομποτική, στην αγροτεχνολογία και στο AI.

• Η χρηματοδότηση και ενίσχυση των startups μέσω του Elevate Greece.

Μέσω αυτής της πρωτοβουλίας, περισσότερες από 500 ελληνικές startups έχουν ήδη αποκτήσει πρόσβαση σε απαραίτητους πόρους για να επεκταθούν σε διεθνείς αγορές.

Αυτά τα παραδείγματα πρέπει να γίνουν κανόνας και όχι εξαίρεση. Η Πολιτεία έχει την ευθύνη να δημιουργήσει τις θεσμικές και χρηματοδοτικές συνθήκες για να γίνει αυτό πραγματικότητα.

Αν είχατε ένα λεπτό να πείσετε κάποιον να επενδύσει στην ελληνική καινοτομία, ποιο είναι το ισχυρότερο επιχείρημα που θα χρησιμοποιούσατε;

Η Ελλάδα προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να επενδύσει κανείς σε έναν ταχύτατα αναπτυσσόμενο τομέα καινοτομίας, ο οποίος συνδυάζει υψηλής ποιότητας ανθρώπινο κεφάλαιο, στρατηγική γεωγραφική θέση, και υποστηρικτικές πολιτικές που ευνοούν την ανάπτυξη και εξωστρέφεια.

Οι επενδυτές μπορούν να έχουν πρόσβαση σε μεγάλες αναπτυξιακές προοπτικές με σχετικά χαμηλό αρχικό κόστος και υψηλή ανταγωνιστικότητα στις διεθνείς αγορές.

Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, η Ελλάδα είναι μικρή γεωγραφικά, αλλά μεγάλη σε ταλέντο, φιλοδοξία και προοπτικές.

Η Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη αναξιοποίητη ευκαιρία καινοτομίας στη ΝΑ Ευρώπη. Με 60.000+ αποφοίτους STEM τον χρόνο (έναντι ~35.000 της Πορτογαλίας και ~5.000 της Κύπρου), 25 πανεπιστήμια με διεθνή ερευνητική παραγωγή, και κόστος λειτουργίας startup ~30% χαμηλότερο από Ισραήλ ή δυτική Ευρώπη, προσφέρει ιδανικές συνθήκες για πρώιμες επενδύσεις.

Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα αναδεικνύεται σε κρυφό πρωταθλητή καινοτομίας, με διεθνείς κολοσσούς να εξαγοράζουν ελληνικά startups υψηλής τεχνολογίας.

Η Microsoft απέκτησε τη Softomotive, η Meta την Accusonus, η J.P. Morgan επένδυσε στη Viva Wallet, ενώ η Cisco, η Intel, η Hewlett Packard Enterprise και η Sony εξαγόρασαν εταιρείες όπως οι Code BGP, InAccel, Arrikto και iSize.

Παράλληλα, ναυτιλιακές και αγροτεχνολογικές καινοτομίες όπως οι MarineTraffic και Augmenta εντάχθηκαν σε διεθνή σχήματα.

Αυτές οι εξαγορές, ύψους άνω του €1 δισ. την τελευταία πενταετία, αποδεικνύουν ότι η ελληνική καινοτομία έχει παγκόσμια αξία και προσφέρει στους επενδυτές υψηλό δυναμικό απόδοσης με χαμηλότερο κόστος εισόδου.

Και όλα αυτά με γεωστρατηγική πρόσβαση σε 3 ηπείρους και αυξανόμενη πολιτική σταθερότητα.