Η έρευνα, η καινοτομία και η παραγωγή είναι τρία πεδία που πρέπει να διαπλέκονται και να συνεργάζονται.
Συμβαίνει και σε πιο επίπεδο αυτό στην Ελλάδα;
Τι συμβαίνει διεθνώς;
Στα παραπάνω ερωτήματα θα επιδιώξω να απαντήσω σήμερα.
Θα ήθελα να δηλώσω επίσης ότι το να επισημαίνουμε τη σημασία της καινοτομίας, δεν σημαίνει ότι υποβαθμίζουμε τη λεγόμενη βασική έρευνα.
Αλλά ακόμη και τα αποτελέσματα της βασικής έρευνας δεν είναι ωφέλιμο να καταλήγουν στην κοινωνία;
Διεθνώς, πάντως, χώρες μικρές σε πληθυσμό που καταφέρνουν να καινοτομούν, καταφέρνουν ταυτόχρονα να ευημερούν. Ενδεικτικά αναφέρω την Εσθονία, την Δανία, την Φινλανδία και τη Νορβηγία.
Φυσικά, οι ΗΠΑ και η Κίνα ηγούνται αυτής της επανάστασης.
Δεν είναι τυχαίο ότι στις ΗΠΑ οι start up εταιρείες δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες έχουν προσωπικό μεγαλύτερο των 100 ατόμων.
Έχουμε, λοιπόν, πλέον μια επανάσταση που με τη συμμετοχή της τεχνητής νοημοσύνης παίρνει διαστάσεις χιονοστιβάδας.
Στην Ελλάδα, όμως, εμείς πού είμαστε;
Τι έχουμε κάνει;
Ας αρχίσω από την έρευνα.
Διαθέτουμε αναμφισβήτητα σημαντικό υψηλού επιπέδου επιστημονικό δυναμικό.
Επίσης στήριξη από ΕΣΠΑ (Ερευνώ-Καινοτομώ) και άλλα Ευρωπαϊκά Προγράμματα.
Προσελκύουμε, λοιπόν, πολλούς πόρους για έρευνα.
Είμαστε στις μεσαίες θέσεις στη σχετική κατάταξη της Ε.Ε.
Επίσης πάλι μέσα από ερευνητικά προγράμματα στηρίζεται και η απόκτηση εξοπλισμού για ερευνητικό έργο.
Υπάρχουν, όμως, ζητήματα στο τομέα αυτό;
Ναι έχουμε τα προγράμματα Ερευνώ- Καινοτομώ που αν και είναι θεσμοθετημένα εδώ και πολλά χρόνια, δεν έχουν βελτιωθεί οι διαδικασίες τους.
Μάλιστα, αποτελεί πλέον παράδειγμα κακής γραφειοκρατικής λειτουργίας.
Το ίδιο συμβαίνει και με τους ΕΛΚΕ , η λειτουργία των οποίων αναγκάζει τους ερευνητές ακόμη για πολύ απλές και μικρές προμήθειες να καταναλώνουν πολύ χρόνο και κόπο.
Τέλος, για την έρευνα να αναφερθώ ότι ουσιαστικά το 70% των δαπανών αφορά εργασία και μόνο το 30% υλικά και εξοπλισμό.
Έρχομαι τώρα στην καινοτομία αφήνοντας τελευταία την παραγωγή, όχι επειδή έχει τριτεύουσα σημασία, αλλά διότι έπεται έρευνας και καινοτομίας .
Είναι γεγονός ότι πριν λίγα χρόνια από την σημερινή κυβέρνηση θεσπίστηκε η έννοια του τεχνοβλαστού, της spin off αγγλιστί. Έτσι οι ερευνητές μπορούν να γίνουν συνέταιροι σε νεοφυείς εταιρείες, με το ΑΕΙ στο οποίο εργάζονται να κρατά δικαιώματα ουσιαστικά επί των πωλήσεων.
Κατανοώντας την ανάγκη τα αποτελέσματα των ερευνών να γίνουν προϊόντα σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα θεσπίστηκαν τα γραφεία μεταφοράς τεχνολογίας. Να λοιπόν που εμφανίζεται και ο ιδιωτικός τομέας.
Εμφανίζεται επίσης στα Κέντρα Αριστείας που σκοπό έχουν να ενισχύσουν τη σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το κέντρο μεταξύ ΑΠΘ και Alumil.
Εμφανίζεται ακόμη με τα Κέντρα Ικανοτήτων με σκοπό να ενισχυθεί η εκπαίδευση του ερευνητικού προσωπικού στις ανάγκες της αγοράς.
Υπάρχουν ακόμη και τα βιομηχανικά διδακτορικά, το κόστος των οποίων μπορεί να καλυφθούν και από μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Τι είναι τα γραφεία μεταφοράς τεχνολογίας; Για τους επιχειρηματίες εξηγώ. Είναι δομές μέσα στα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα που προσπαθούν να βρουν επενδυτές ώστε η έρευνα να φτάσει στην κοινωνία. Είτε επενδυτές που θα αγοράσουν την πατέντα, είτε θα τη χρησιμοποιήσουν με συγκεκριμένους όρους είτε θα μπουν συνεταίροι σε ένα τεχνοβλαστό.
Απλό ακούγεται, αλλά στην πράξη δεν είναι. Γιατί;
Πρώτον κατά κανόνα τα γραφεία μεταφοράς τεχνολογίας έχουν άμεση σχέση με τους ΕΛΚΕ, άρα με όλη τη γραφειοκρατία τους.
Οι αμοιβές των στελεχών υπάγονται στο δημόσιο λογιστικό και έτσι δεν είναι δυνατόν να προσελκυσθούν έμπειρα στελέχη από την αγορά.
Κάθε Πανεπιστήμιο και Ερευνητικό Κέντρο έχει στο γραφείο μεταφοράς του τον δικό του τρόπο λειτουργίας.
Δεν γνωρίζουμε επίσης ποιος ερευνά και τι; Ποιος ζητά χρηματοδότηση και σε τι ύψος και κυρίως με ενοποιημένο τρόπο πώς μπορούν η έρευνα και τα αποτελέσματά της να χρησιμοποιηθούν.
Επαναλαμβάνω. Τα κάνουμε με αποσπασματικό τρόπο. Σε γενικές γραμμές και με ένα απλουστευτικό τρόπο θα έλεγα ότι ο ιδιωτικός τομέας δεν γνωρίζει την έρευνα και τα αποτελέσματά της. Στην Ελλάδα αναφέρομαι.
Ούτε γνωρίζει με θεσμοθετημένο τρόπο τα κίνητρα που υπάρχουν για την συνεργασία του με το πεδίο της έρευνας.
Ούτε έχουμε θεσμοθετήσει, παρά κάποιες προσπάθειες που επιβεβαιώνουν τον κανόνα την αντίστροφη διαδικασία. Πώς δηλαδή ένα αίτημα του ιδιωτικού τομέα να οδηγήσει σε έρευνα και η έρευνα σε προϊόν.
Έτσι είμαστε στις τελευταίες θέσεις στην ΕΕ σε ότι αφορά την καινοτομία.
Στη διαδικασία δηλαδή που η έρευνα καταλήγει στην παραγωγή.
Έχει γι΄ αυτό ευθύνη η παραγωγή; Οι επιχειρηματίες, δηλαδή, οι βιομήχανοι, οι βιοτέχνες, οι αγρότες;
Προσωπικά πιστεύω πως όχι.
Κατά τη γνώμη μου η ευθύνη βρίσκεται στο πλαίσιο, άρα στην πολιτεία και στην ερευνητική κοινότητα.
Για τη πρώτη οι λόγοι είναι προφανείς. Δεν αρκούν τα φορολογικά κίνητρα, πλαίσιο χρειάζεται χωρίς γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, π.χ. πιστεύω ότι η συνεργασία ιδιωτικού τομέα με την έρευνα δεν χρειάζεται να ¨καπελώνεται¨ από τους ΕΛΚΕ.
Γιατί κίνητρα υπάρχουν. Ενδεικτικά αναφέρω:
-
-
Υπερέκπτωση 200% για δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης (R&D).
-
Προσαυξήσεις έως 315% για συνεργασίες με startups, ερευνητικά κέντρα ή ΜμΕ με ένταση γνώσης >20%.
-
Απαλλαγή 3 ετών από φόρο εισοδήματος για κέρδη από εμπορική εκμετάλλευση πατέντας, με δυνατότητα επιπλέον 7 ετών μείωσης 10%.
-
Διεύρυνση κινήτρων για επιχειρηματικούς αγγέλους, με ανώτατο όριο έκπτωσης 900.000 € για επενδύσεις σε νεοφυείς επιχειρήσεις.
-
Τώρα για τους ερευνητές θα έλεγα ότι σιγά σιγά πρέπει να αποβάλλουν την τάση να προσελκύουν προγράμματα, για ερευνητικούς σκοπούς και να δώσουν σημασία και στην αξιοποίηση των αποτελεσμάτων τους.
Μια λύση θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ΝΠΙΔ με αποκεντρωμένη ανά περιφέρεια δραστηριότητα, μια tech pool θα έλεγα που θα αναλάβει:
-
Να καταγράφει ποιος ερευνά, τι και πού;
-
Ποιόν τομέα της οικονομίας αφορά κάθε έρευνα και ποιες εταιρείες θα ενδιαφέρει τα αποτελέσματά της.
-
Να αναζητά χρηματοδοτήσεις και επενδυτές
-
Να μπορεί να προσελκύει στελέχη με όρους ιδιωτικού τομέα.
-
Να προκηρύσσει διαγωνισμούς OPEN INNOVATION
-
να συνεργάζεται κεντρικά με τους φορείς της επιχειρηματικότητας
-
Να συνεργάζεται με χρηματοδοτικούς φορείς και να προτείνει νέους τρόπου χρηματοδότησης.