Η Ενότητα Ι εισάγει μια συνολική μεταρρύθμιση για τις κοινωφελείς περιουσίες, ιδρύματα, δωρεές και κληροδοσίες που προορίζονται για δημόσιους ή κοινωφελείς σκοπούς, με στόχο την αντικατάσταση του μέχρι σήμερα κατακερματισμένου και αναποτελεσματικού συστήματος εποπτείας και διαχείρισης.

Το νέο πλαίσιο καθιερώνει ενιαίους, σαφείς και πλήρως ψηφιοποιημένους κανόνες για τη σύσταση, διοίκηση, αξιοποίηση, εποπτεία και εκκαθάριση όλων των κοινωφελών περιουσιών στη χώρα, ορίζοντας με ακρίβεια κρίσιμες έννοιες.

Η μεγάλη θεσμική τομή του νέου συστήματος είναι το Ηλεκτρονικό Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών, ένα ενιαίο ψηφιακό αρχείο όπου υποχρεωτικά καταχωρίζονται όλα τα στοιχεία λειτουργίας, διοίκησης, οικονομικών καταστάσεων, συμβάσεων και ελέγχων για κάθε περιουσία.

Η ανάρτηση είναι υποχρεωτική και η μη συμμόρφωση επιφέρει κυρώσεις, με στόχο τη διαφάνεια και την πλήρη δημόσια λογοδοσία.

Στο επίκεντρο της μεταρρύθμισης βρίσκεται η ίδρυση του νέου ΝΠΙΔ «Ίδρυμα Διαχείρισης και Εκκαθάρισης Κληρονομιών και Αδρανών Περιουσιών», το οποίο λειτουργεί ως επιχειρησιακός βραχίονας του δημοσίου για τη διαχείριση κληρονομιών υπέρ του δημοσίου, σχολαζουσών κληρονομιών και περιουσιών που έχουν αδρανοποιηθεί.

Το ίδρυμα διαθέτει διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, αλλά υπόκειται σε ισχυρή κρατική εποπτεία.

Έχει ευρείες αρμοδιότητες, όπως την αξιοποίηση και εκμίσθωση ακινήτων, την εκκαθάριση χρεών, τη συνεργασία με δήμους και άλλους φορείς, τη συμμετοχή σε χρηματοδοτικά προγράμματα και την παροχή τεχνικής και διοικητικής υποστήριξης σε εκτελεστές διαθηκών.

Δεσμεύεται να τηρεί απαρέγκλιτα τη βούληση του διαθέτη.

Η διοίκησή του ασκείται από επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο και Πρόεδρο που διορίζονται με αυξημένες εγγυήσεις διαφάνειας και λογοδοσίας, ενώ προβλέπεται εσωτερικό σύστημα ελέγχου, τακτικός και έκτακτος έλεγχος από ορκωτούς ελεγκτές, καθώς και δυνατότητα ελέγχου από το Υπουργείο.

Το προσωπικό του ιδρύματος περιλαμβάνει εξειδικευμένους επιστήμονες, προσλαμβανόμενους με διαφανείς διαδικασίες για την κάλυψη των διαχειριστικών και τεχνικών αναγκών.

Η εποπτεία των κοινωφελών περιουσιών ασκείται από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, οι οποίες ελέγχουν τόσο τη νομιμότητα των πράξεων όσο και την οικονομική διαχείριση κάθε περιουσίας.

Παράλληλα, θεσπίζεται υποχρέωση δήλωσης περιουσιών από διάφορους φορείς όπως πολίτες, συμβολαιογράφους, προξενεία, τράπεζες και την ΑΑΔΕ, με πρόβλεψη οικονομικής επιβράβευσης όταν εντοπίζονται άγνωστες κοινωφελείς περιουσίες.

Το Κεντρικό Συμβούλιο Κοινωφελών Περιουσιών λειτουργεί ως ανώτατο γνωμοδοτικό όργανο, εξετάζοντας κρίσιμες πράξεις μεγάλης οικονομικής ή στρατηγικής σημασίας.

Ρυθμίζονται επίσης κανόνες για την ερμηνεία και τυχόν μεταβολή των ιδρυτικών πράξεων, ώστε να διασφαλίζεται η υλοποίηση του αρχικού σκοπού του διαθέτη αλλά και η προσαρμοστικότητα όταν αυτός καθίσταται ανέφικτος.

Η μεταβολή σκοπού επιτρέπεται μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις και πάντοτε με δικαστική άδεια.

Για τα κοινωφελή ιδρύματα και τις αυτοτελείς περιουσίες τίθενται κανόνες σύστασης, λειτουργίας, διοίκησης και οικονομικής διαχείρισης, καθώς και δυνατότητες συνεργασιών, συγχωνεύσεων και αξιοποίησης περιουσίας με τρόπο συμβατό με τη νομιμότητα και τους κοινωφελείς στόχους τους.

Ιδιαίτερη μέριμνα δίνεται στο ζήτημα της αδυναμίας εκπλήρωσης σκοπού και της αδρανοποίησης περιουσιών.

Σε περίπτωση πρόσκαιρης αδυναμίας προβλέπονται ειδικά μέτρα, όπως δυνατότητα δανεισμού ή εκποίησης με δικαστική άδεια, ενώ για την αντιμετώπιση της αδρανείας θεσπίζονται αντικειμενικά κριτήρια εντοπισμού της και υποχρέωση εκπόνησης σχεδίου επαναδραστηριοποίησης.

Αν το σχέδιο αποτύχει, η διαχείριση μεταφέρεται στον νέο Φορέα, αρχικά προσωρινά και στη συνέχεια μόνιμα.

Το πλαίσιο αναμορφώνει πλήρως τον θεσμό του εκτελεστή διαθήκης, ορίζοντας προσόντα, ασυμβίβαστα, διαδικασίες αποδοχής και αποποίησης, καθώς και λόγους παύσης ή αντικατάστασης.

Η αποδοχή γίνεται με ευεργέτημα απογραφής ώστε να αποτρέπεται η προσωπική οικονομική έκθεση του εκτελεστή.

Όπου δεν υπάρχει εκτελεστής ή εκείνος δεν ενεργεί, ο Φορέας παρεμβαίνει για να διασφαλίσει ότι η περιουσία δεν θα παραμείνει ανενεργή.

Επιπλέον, θεσπίζεται ένα ολοκληρωμένο σύστημα οικονομικής διαχείρισης που περιλαμβάνει κανόνες για την εκκαθάριση χρεών, την κατάρτιση οικονομικών καταστάσεων, την εκποίηση ή εκμίσθωση περιουσιακών στοιχείων, την αξιολόγηση κινητών μεγάλης αξίας από πιστοποιημένους εκτιμητές και την αποτροπή αμφισβητήσεων από τρίτους σχετικά με την απόδοση περιουσιακών στοιχείων σε πρόσωπα των οποίων το κληρονομικό δικαίωμα αμφισβητείται.

Η διαδικασία για τις σχολάζουσες κληρονομίες μετατρέπεται σε μια γρήγορη, διοικητική διαδικασία, όπου αν μετά από έναν χρόνο δεν εντοπιστούν κληρονόμοι έως πέμπτου βαθμού και δεν υπάρχει διαθήκη, το Δημόσιο τεκμαίρεται κληρονόμος έκτης τάξης.

Όλα αυτά συνθέτουν ένα ενιαίο, σύγχρονο, διαφανές και λειτουργικό σύστημα που διασφαλίζει την ταχεία αξιοποίηση των περιουσιών, τη χρηστή διαχείριση και την πιστή εφαρμογή της βούλησης των διαθέτων.

Η ενότητα ΙΙ του νομοσχεδίου θεσπίζει τη σύσταση και το πλήρες θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας του νέου ΝΠΙΔ «Επιτροπή Ολυμπίων και Ζαππείου Κληροδοτήματος», το οποίο, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Οικονομικών αλλά με διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, αναλαμβάνει τη συντήρηση, προστασία και αξιοποίηση του Ζαππείου Μεγάρου και των κληροδοτημάτων Ζάππα, καθώς και τη διοργάνωση των Ολυμπίων εκθέσεων και την προώθηση της αγροτικής, κτηνοτροφικής και βιομηχανικής ανάπτυξης.

Το πλαίσιο καθορίζει την αποστολή, τις αρμοδιότητες και τη διοικητική δομή της Επιτροπής, διασφαλίζοντας σαφές σύστημα ευθυνών, διαφάνεια στη λειτουργία και ταχεία λήψη αποφάσεων, ενώ ορίζονται κανόνες συνεδριάσεων, μεταβίβασης αρμοδιοτήτων και έγκρισης αποφάσεων από τον Υπουργό.

Το νομοσχέδιο στην ενότητα ΙΙΙ εισάγει ένα ευρύ πλέγμα ρυθμίσεων που εκτείνονται από την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων μέχρι τη φορολογική πολιτική, την αφερεγγυότητα, τη λειτουργία θεσμικών οργάνων και την ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής εποπτείας.

Καταρχάς, αποσαφηνίζεται ότι η Γενική Διεύθυνση Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Οικονομικών έχει την ευθύνη των οικονομικών θεμάτων της Αρχής Καταπολέμησης Νομιμοποίησης Εσόδων, ενώ αναμορφώνεται το Υπηρεσιακό Συμβούλιο της Αρχής για πιο αποτελεσματική λειτουργία.

Παράλληλα, ενσωματώνονται στην ελληνική νομοθεσία ο Κανονισμός (ΕΕ) 2024/886 και η Οδηγία (ΕΕ) 2024/790, που αφορούν τις άμεσες μεταφορές πίστωσης σε ευρώ και τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων αντίστοιχα.

Οι αλλαγές στοχεύουν στη διαφάνεια, την ενίσχυση του ανταγωνισμού και την ορθή λειτουργία του συστήματος με τη δημιουργία ενιαίου δελτίου συναλλαγών και νέων υποχρεώσεων ποιότητας δεδομένων.

Στο πεδίο της ασφάλισης, το Επικουρικό Κεφάλαιο υποχρεώνεται πλέον να αποζημιώνει και ατυχήματα που προκλήθηκαν με πρόθεση, ενώ αναστέλλονται μέχρι το 2028 οι αναγκαστικές εκτελέσεις εις βάρος τόσο του Επικουρικού όσο και του Εγγυητικού Κεφαλαίου Ζωής.

Παράλληλα, προωθούνται μεταρρυθμίσεις στον τομέα της αφερεγγυότητας: επιταχύνεται η εκκαθάριση υποθέσεων του ν. 3869/2010, θεσπίζεται πρόγραμμα συμβουλευτικής υποστήριξης οφειλετών μέσω voucher και προβλέπεται η αναστολή ή μη άσκηση ποινικών διώξεων για οφειλές προς το Δημόσιο κατά τη διάρκεια πτώχευσης, καθώς και η εξάλειψη του αξιοποίνου σε περίπτωση απαλλαγής των οφειλών.

Στον φορολογικό τομέα εισάγονται σημαντικές ρυθμίσεις.

Δημιουργείται ηλεκτρονικό μητρώο μεταπωλητών οχημάτων στο ειδικό καθεστώς ΦΠΑ, απλοποιούνται διαδικασίες στα τελωνεία και παρατείνεται η πίστωση πληρωμής φόρων σε ενεργειακά προϊόντα.

Βελτιώνεται το σύστημα ταυτοποίησης αλκοολούχων ποτών, παρέχεται δυνατότητα υποβολής τροποποιητικών δηλώσεων ΕΝΦΙΑ για παλαιά έτη, και θεσπίζονται εξαιρέσεις από τον ειδικό φόρο ακινήτων για κοινωφελείς φορείς.

Διορθώνεται επίσης ο υπολογισμός τεκμαρτού εισοδήματος για περίπτερα και ψιλικατζίδικα, ενώ απαλλάσσονται από τέλη κυκλοφορίας οχήματα Συλλόγων Πολιτικής Προστασίας.

Παράλληλα, ρυθμίζεται η υποχρεωτική διασύνδεση των φορέων πληρωμών με την ΑΑΔΕ, ενώ καταργείται το σύστημα παρακολούθησης πετρελαίου θέρμανσης, μειώνοντας το διοικητικό βάρος.

Εκσυγχρονίζεται η λειτουργία της Επιτροπής Εξώδικης Επίλυσης Φορολογικών Διαφορών για να επιταχυνθεί η απονομή δικαιοσύνης.

Σημαντικές αλλαγές εισάγονται και στη ναυτιλιακή φορολογία με νέους συντελεστές φόρου πλοίων, ελάχιστο φόρο, εξαιρέσεις βεβαιώσεων για μικρά σκάφη, εκπτώσεις φόρων που καταβλήθηκαν στο εξωτερικό για πλοία υπό ξένη σημαία, καθώς και περιορισμό των φοροαπαλλαγών για ιδιωτικά σκάφη αναψυχής.

Τροποποιήσεις υπάρχουν και στο πεδίο της διαφάνειας, καθώς περιορίζεται η πρόσβαση του κοινού στο Κεντρικό Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων μόνο σε όσους αποδεικνύουν ειδικό έννομο συμφέρον και κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας, σύμφωνα με τις νέες ευρωπαϊκές επιταγές.

Παράλληλα, παραχωρούνται στους δήμους Ελευσίνας, Ασπροπύργου και Μεγαρέων εκτάσεις αποχαρακτηρισμένες από τη χερσαία ζώνη λιμένος, για λόγους δημόσιας ωφέλειας.

Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους ενισχύεται θεσμικά, καθώς επιταχύνονται οι διαδικασίες, συστήνεται Ειδικό Τμήμα για επείγοντα ζητήματα δημοσίου συμφέροντος και νέος θεματικός σχηματισμός για εξωδικαστική επίλυση διαφορών, ώστε να αποτρέπονται περιττές δικαστικές προσφυγές.

Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς ενισχύεται με νέες οργανικές θέσεις σε τομείς όπως data analysis, τεχνητή νοημοσύνη και blockchain.

Τέλος, εισάγονται κοινωνικά και χρηματοδοτικά μέτρα καθώς προβλέπεται δυνατότητα διάθεσης προϊόντων εκποίησης δώρων αξιωματούχων για κοινωφελείς σκοπούς, αποζημίωση συγγενών θυμάτων του δυστυχήματος του CH-47D το 2004, αφορολόγητο και ακατάσχετο αποζημιώσεων για τις καταστροφές στη Μάνδρα και στο Μάτι, καθώς και ακατάσχετες ενισχύσεις για επιχειρήσεις που επλήγησαν από την εμφάνιση νεκρών ψαριών στον Παγασητικό κόλπο μετά τις κακοκαιρίες Daniel και Elias.

Το νομοσχέδιο αυτό αναδεικνύει την προσπάθειά για ένα κράτος πιο οργανωμένο, διαφανές και αποτελεσματικό.

Από τη διαχείριση των κοινωφελών περιουσιών, μέχρι την αναβάθμιση του Ιδρύματος Ζάππα, την ενίσχυση της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και τις υπόλοιπες ρυθμίσεις, διαμορφώνονται σαφείς κανόνες, σύγχρονοι μηχανισμοί εποπτείας και διαδικασίες που υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον, την κοινωνική δικαιοσύνη και την εμπιστοσύνη των πολιτών.